Jak powszechnie wiadomo uzyskanie uprawnień budowlanych jest procesem wymagającym spełnienia szeregu warunków formalnych i kwalifikacji praktycznych. Wymagane jest poświęcenie wielu lat na zdobycie odpowiedniego wykształcenia oraz odbycie praktyki zawodowej. Niemniej jednak, równie ważne, co zdobycie uprawnień, jest zrozumienie, jakie działania lub zaniedbania mogą prowadzić do ich utraty. Obowiązujące przepisy w tym w szczególności Prawo budowlane szczegółowo określają takie przypadki. Zrozumienie tych zagrożeń jest kluczowe w szczególności dla nowych osób zdobywających uprawnienia budowlane i rozpoczynających karierę zawodową. Ale uważać powinny także doświadczeni inżynierowie, którzy chcą uniknąć pułapek, jakie mogą skutkować utratą cennych uprawnień budowlanych.
Czy uprawnienia budowlane można stracić?
Odebranie uprawnień budowlanych osobie, która spełniła wszystkie wymagania formalne, zdała egzamin i uzyskała decyzję o ich nadaniu jest możliwe w ściśle określonych przypadkach, takich jak:
- popełnienie czynu powodującego odpowiedzialność zawodową w budownictwie zgodnie z artykułem 96 Ustawy Prawo budowlane oraz uchylenie się od obowiązku ponownego złożenia egzaminu ( jeżeli taki obowiązek został nałożony przez właściwy organ ) lub dwukrotne niezaliczenie tego egzaminu
- popełnienie przez ich posiadacza zaniedbania powodującego odpowiedzialność karną – na podstawie wyroku sądu
Zakaz wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie to jeszcze nie utrata uprawnień
Popełnienie jednego z czynów powodujących odpowiedzialność zawodową w budownictwie może być zagrożone zakazem wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Zakaz ten nie powoduje automatycznie utraty uprawnień budowlanych, natomiast w praktyce sprawia, iż posiadane przez ukaranego uprawnienia budowlane stają się bezużyteczne.
Art. 96. 1. Popełnienie czynów powodujących odpowiedzialność zawodową w budownictwie jest zagrożone następującymi karami:
1) upomnieniem;
2) upomnieniem z jednoczesnym nałożeniem obowiązku złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu, o którym mowa w art. 12 ust. 3;
3) zakazem wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, na okres od roku do 5 lat, połączonym z obowiązkiem złożenia, w wyznaczonym terminie, egzaminu, o którym mowa w art. 12 ust. 3.
Zakaz wykonywania funkcji technicznych w budownictwie zgodnie z art.96 ust.3 orzekany jest w przypadku znacznego społecznego niebezpieczeństwa czynu. Zakaz określa się w latach i miesiącach, a kara biegnie od dnia, w którym decyzja o ukaraniu stała się ostateczna.
Zakaz wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie może być również nałożony na osobę, która:
- pomimo dwukrotnego upomnienia ponownie dopuściła się czynu, powodującego odpowiedzialność zawodową;
- uchyla się od złożenia nakazanego egzaminu.
Utrata uprawnień budowlanych a ponowny egzamin
Osoba ukarana za czyn powodujący odpowiedzialność zawodową w budownictwie, na którą nałożono obowiązek ponownego przystąpienia do egzaminu na uprawnienia budowlane powinna do niego przystąpić w wyznaczonym w decyzji o ukaraniu terminie. Termin ten może być wskazany jako okres czasu lub określona data dzienna, do której należy podejść do egzaminu.
W przypadku nie uzyskania pozytywnego wyniku, osobie ukaranej wyznacza się termin dodatkowy, nie krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 6 miesięcy. Jeżeli w wyznaczonym terminie dodatkowym ponownie nie uzyska się oceny pozytywnej lub osoba ukarana uchyla się od egzaminu to wydawana jest decyzja o utracie uprawnień budowlanych.
Utrata uprawnień budowlanych na podstawie Kodeksu Karnego
Uprawnienia budowlane można stracić również w wyniku wyroku sądu na podstawie Kodeksu Karnego. Sąd może zgodnie z artykułem 39 nałożyć środki karne:
- obejmujące zakaz zajmowania określonego stanowiska
- wykonywania określonego zawodu lub
- prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
Zgodnie z treścią art. 41 Kodeksu Karnego, sąd ma prawo orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył swojej pozycji przy popełnieniu przestępstwa lub wykazał, że dalsze zajmowanie tego stanowiska lub wykonywanie tego zawodu zagraża istotnym dobrze chronionym prawem.
W kontekście procesu karnego te przepisy otwierają możliwość na nałożenie środka karnego w postaci zakazu wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie. Ten zakaz może obejmować całe uprawnienia budowlane bądź jedynie ich wybrane fragmenty, np. ograniczając sprawcy możliwość kierowania budową, przy jednoczesnym pozostawieniu mu prawa do projektowania.
W przypadku odebrania uprawnień budowlanych przez sąd nie wydaje się odrębnej decyzji o pozbawianiu uprawnień. Orzeczenie sądu karnego ma zastosowanie powszechne i stanowi podstawę do utraty określonych praw. W takim przypadku konieczne jest wykreślenie danej osoby z rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane, który jest prowadzony przez Generalny Inspektorat Nadzoru Budowlanego (GINB).
