Egzamin ustny na uprawnienia budowlane w specjalności kolejowej w zakresie sterowania ruchem kolejowym (SRK) – wykonawcze, to jedno z bardziej wymagających wyzwań dla inżynierów specjalizujących się w infrastrukturze kolejowej. Kandydaci muszą wykazać się nie tylko znajomością norm technicznych i dokumentacji, ale przede wszystkim praktyczną wiedzą związaną z realizacją robót budowlanych i montażowych w obszarze urządzeń sterowania ruchem kolejowym.
Zakres egzaminu na uprawnienia kolejowe SRK obejmuje między innymi: montaż i nadzór nad pracami przy sygnalizatorach, rozjazdach z napędami, urządzeniach zabezpieczenia przejazdów kolejowych, torach odstawczych czy blokadach liniowych i stacyjnych. Oceniana jest również znajomość zasad współpracy z zarządcą infrastruktury, prowadzenia robót przy czynnych liniach kolejowych oraz przestrzegania przepisów BHP i organizacji ruchu kolejowego w trakcie prac.
W tym artykule przedstawiamy pięć przykładowych pytań z zakresu praktyki zawodowej, które mogą pojawić się na egzaminie ustnym w tej specjalności. Odpowiedzi uwzględniają aktualne wytyczne, standardy wykonawcze oraz praktyczne sytuacje, z jakimi spotyka się inżynier SRK na budowie.
1. Co to jest przechyłka toru i jakie są jej dopuszczalne wartości?
Przechyłka toru to różnica wysokości pomiędzy główkami szyn w przekroju poprzecznym toru, wprowadzana w łukach poziomych w celu zrównoważenia sił działających na pojazd szynowy poruszający się z dużą prędkością. Jej celem jest ograniczenie siły bocznej działającej na obrzeże koła i główkę szyny oraz poprawa komfortu jazdy.
Dopuszczalne wartości przechyłki:
• Maksymalna:
• Tor główny zasadniczy: 150 mm
• Tor główny dodatkowy: 130 mm
• Minimalna:
• W torach przy peronie – zwykle do 110 mm, aby zapewnić komfort i bezpieczeństwo podczas wsiadania.
• W rozjazdach: przechyłka nie powinna być stosowana, dlatego projektuje się tam przejście z przechyłki do 0.
Niedomiar i nadmiar przechyłki:
• Niedomiar występuje, gdy wartość przechyłki jest niższa niż wymagana dla danej prędkości – wpływa negatywnie na komfort podróży.
• Nadmiar – gdy wartość przechyłki przekracza wartość wynikającą z prędkości – może wpływać na stabilność pojazdu przy mniejszych prędkościach (np. na bocznicach).
2. Jakie są obowiązki kierownika robót podczas prowadzenia robót torowych?
Kierownik robót torowych ponosi odpowiedzialność za organizację, bezpieczeństwo oraz prawidłową realizację prac torowych.
Do jego obowiązków należą m.in.:
• Organizacja frontu robót zgodnie z dokumentacją techniczną i przepisami technicznymi.
• Koordynacja prac w rejonie czynnym kolejowo – szczególnie przy prędkościach powyżej 100 km/h.
• Utrzymanie stałego kontaktu z dyżurnym ruchu i inspektorami technicznymi.
• Zapewnienie bezpieczeństwa pracowników na torze (BHP, ostrzegacze, sygnalizacja).
• Prowadzenie dokumentacji budowy i wpisów do dziennika budowy.
• Reakcja na nieprzewidziane sytuacje, np. wykolejenie, uszkodzenia toru, przemakanie podtorza.
• Zabezpieczenie terenu prac i nadzór nad sprzętem torowym.
3. Co to jest wichrowatość toru i dlaczego jest niebezpieczna?
Wichrowatość toru to przestrzenne skręcenie płaszczyzny toru, polegające na tym, że szyny nie leżą w jednej płaszczyźnie – jedna z nich unosi się wyżej niż powinna względem drugiej, co powoduje zaburzenia w ruchu pojazdów szynowych.
Dlaczego wichrowatość jest niebezpieczna?
• Może prowadzić do odciążenia kół jednej strony pojazdu, co w skrajnych przypadkach może skutkować wykolejeniem.
• Szczególnie niebezpieczna w łukach i na rozjazdach.
• Przekroczenie dopuszczalnych wartości może skutkować ograniczeniem prędkości, a nawet zamknięciem toru do czasu naprawy.
Jak mierzy się wichrowatość?
• Za pomocą toromierzy cyfrowych lub mechanicznych, poprzez pomiar różnicy wysokości główek szyn na określonej bazie (np. 5 m).
• Dopuszczalne wartości są zależne od klasy toru i prędkości projektowej.
4. Co to jest tor bezstykowy i w jakich temperaturach go się układa?
Tor bezstykowy to nawierzchnia kolejowa, w której szyny są ze sobą trwale złączone (najczęściej zgrzewane), bez luzów na stykach, co umożliwia uzyskanie ciągłości geometrycznej i dynamicznej toru.
Zalety toru bezstykowego:
• Redukcja hałasu.
• Mniejsze zużycie kół i szyn.
• Lepszy komfort jazdy.
Temperatura neutralna toru (Tn):
To temperatura, przy której tor jest wolny od sił podłużnych (brak rozciągania i ściskania).
• W Polsce przyjmuje się Tn ≈ 23°C ±3°C.
• Układanie toru powinno się odbywać przy temperaturze od 15°C do 30°C.
• Jeżeli układanie następuje poza tym zakresem, należy zastosować regulację naprężeń podłużnych (np. przez dociążenie toru, stabilizację itp.).
5. Jakie są rodzaje napraw pękniętej szyny?
Pęknięcie szyny to sytuacja awaryjna, która musi być szybko zabezpieczona i naprawiona zgodnie z instrukcjami PKP PLK.
Rodzaje napraw:
1. Wstawka szynowa:
• Najczęstszy sposób trwałej naprawy.
• Wstawiana jest nowa szyna o długości min. 4 m, połączona z istniejącym torem poprzez złącza spawane lub skręcane.
2. Złącze tymczasowe (np. łącznik złamanej szyny):
• Używane w przypadku braku możliwości szybkiej wymiany.
• Ograniczona prędkość przejazdu (zwykle 20–40 km/h) do czasu wykonania docelowej naprawy.
3. Spawanie termitowe (jeśli uszkodzenie nie jest głębokie i znajduje się w rejonie dopuszczalnym do spawania).
4. Demontaż i wymiana całej szyny – w przypadku powtarzających się pęknięć lub dużych uszkodzeń zmęczeniowych.
